ကရင္စာေပသမုိင္း..

ကရင္စာေပ သမိုင္း

(မန္းလင္းျမတ္ေက်ာ္ ျပဳစုေသာ ကရင္းရိုးရာ သုတပေဒသာစာအုပ္မွ)

ကရင္လူမ်ိဳးေတြက လူ႔သမိုင္းမွာ ဘာသာစကား အေရးအသားမရွိပဲ ရာစုမ်ားစြာ ျဖတ္ေက်ာ္လာခဲ့ၾကတယ္လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္ပါတယ္။ မိရိုးဖလာ ေတးကဗ်ာ လကၤာမ်ားကို ျမတ္ႏိုးထိန္းသိမ္း တတ္ၾကၿပီး မိမိတို႔ ဘာသာယဥ္ေက်းမႈကို ေရးသားမွတ္သားႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ ႏႈတ္တိုက္အာဂံုေဆာင္ဘ၀နဲ႔ ရပ္သည္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း တိမ္ျမွဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္မသြားပဲ ဆက္လက္ရွင္သန္လ်က္၇ွိခဲ့ပါတယ္။

ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကရင္စာေပသမိုင္းကို အလြယ္တကူေလ့လားႏိုင္ရန္အတြက္ ၃ ပိုင္းခြဲျခားတင္ျပရမည္ျဖစ္သည္။ ပထမပိုင္းမွာ က၇င္စာကို အလကၤာျဖင့္ေရးသားၾကေသာေၾကာင့္ လကၤာေခၚလို ေခၚဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒုတိယေခတ္တြင္ ကဗ်ာလကၤလာစပ္ဆိုတာနည္းပါၿပီး စကားေျပအေရးအသားမ်ားလာေသာေခတ္လို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ လက္နဲ႔ ေရးသားျခင္းကေန ပံုႏွိပ္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိသြားေတာ ကာလလို႔လဲဆိုႏုိင္ပါတယ္။ တတိယေခတ္မွာ တခုတည္းေသာကရင္စာေပျဖစ္ေပၚလာေရး အားထုတ္မႈႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈအတြက္ စာေပအစြမ္းသတၱိမ်ားကို အသံုးျပဳရန္ ဦးတည္ခ်က္နဲ႔ စာေပလႈပ္ရွားမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေပၚလာျခင္းနဲ႔ ရိုး၇ာယဥ္ေက်းမႈတစ္ရပ္ ျပန္လည္ေဖၚထုတ္လာျခင္းတို႔ကို ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တတိယေခတ္ကို ဆိုရွယ္လစ္စာေပ ေခတ္ဦးပိုင္းလို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။

ကရင္လူမ်ိဳးေတြ ၁၉ ရာစုထက္ေစာေသာအခ်ိန္ကပင္ စာေပကို တတ္ေျမာက္ေနၿပီလို႔ ေျပာႏုိင္ၾကေသာ္လညး္ 1932 ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ အကၡရာကို မွီးၿပီး ေရးသားေသာ ကရင္စာေရးနညး္ ပညာတရပ္ ရွိေနသည္ဟု တိတ္က်က် ခိုင္ခိုင္လံုလံုေျပာဆိုႏိုင္ေပသည္။ ကရင္စာေပးနညး္ပညာ အသီးသီးကိုတီထြင္ျပဳစုေပးၾကေသာ က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္အားလံုးလိုလိုပင္ သာသနာ ၀န္ထမ္းမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး မိမိတို႔ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ေသာ အယူ၀ါး ကိုျဖန္႔ခ်ီရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ တီထြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ရာ ဘာသာေရးကို အေလးေပးေရးသားထားေသာ စာေပးမ်ားသာျဖစ္ၾကသည္။

ယေန႔ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ စာေရးနည္းစနစ္ ကိုးမ်ိဳးထက္ရွိလိမ့္မည္ဟုေျပာဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ၄င္းတို႔အနက္ မြန္ျမန္မာ အကၡရာကိုမွီးၿပီး တီထြင္ထားေသာ စာေရးနည္း ငါမ်ိဳးႏွင့္ ေရာမအကၡထည့္သြင္းထားေသာ စာေရးနည္းႏွင့္ ဒူးဂဏန္း စာေရးနည္းအပါအ၀င္ ေလမ်ိဳးကို ေအာက္ပါအတိုင္းခြဲျခာေဖၚျပႏိုင္ပါတယ္။

ဆက္ဖတ္ရန္...

၁။ မြန္အကၡရာကို အေျခခံတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔၏စာေပ။

၂။ ျမန္မာအကၡရာကိုအေျခခံတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ပိုုးကရင္စာေပ။

၃။ ျမန္မာအကၡရာကိုအေျခခံတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

၄။ ဦးနႏၵမာလာ “ဖူတာမိုက္” ျပဳစုေသာ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ။

၅။ ၿမိဳင္သာယာဆရာေတာ္ျပဳစုတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

၆။ ဗရင္ဂ်ီ(ရိုမန္ကက္သလစ္) ဘာသာ၀င ဖါပြန္နယ္ စေကာကရင္စာေပ။

၇။ ဗရင္ဂ်ီ(ရိုမန္ကက္သလစ္) ဘာသာ၀င္သံေတာင္ေျမာက္ပိုင္း စေကာကရင္စာေပ။

၈။ ဦးဘထြန္းတင္ စီစဥ္ျပဳစုထားတဲ့ စေကာကရင္စာေပ။

၉။ ဒူးဂဏန္းျဖင့္ေရးသားထားတဲ့ လဲကယ္ဘာသာ၀င္ ပိုးကရင္ “လိုက္ေဆာင္ေ၀့” ၾကက္ယက္စာေပ။

တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

အထက္က ေဖၚျပခဲ့တဲ့ စာေပကိုးမ်ိဳးအနက္မွ ယေန႔ေခတ္ အမ်ားစုက အသံုးျပဳေနၾကတဲ့စာေပ (သို႔) ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ေအာက္မွာ အက်ယ္တ၀င့္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကတဲ့ စာေပးသံုးမ်ိဳးေတြကေတာ့ -

(၁) မြန္ အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ။

(၂)ျမန္မာ အကၡရာ အေျခခံသည့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

(၃) ျမန္မာ အကၡရာ အေျခခံသည့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ ေတြပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ

ကရင္ဘာသာျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚေသာ ေပေရး ကရင္စာေပတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ဖတ္ရႈခဲ့ေၾကာင္းအဆိုရွိပါတယ္။ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ေစာခဲ့ေၾကာင္း ခိုင္လံုေသာ အေထာက္အထား သက္ေသ မထူႏိုင္လို႔ တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ပါဘူးသလို ဘယ္ကာလတုန္းက ဘယ္သူတီထြင္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကိုလည္း အခုထက္ထိတိုင္ မေျဖႏိုင္ေသးပါဘူး။

စာေရးနည္းပညာကေတာ့ မြန္စာကိုမွီျငမ္းၿပီး ေရးသားထားတယ္လုိ႔ပဲ လြယ္ကူစြာ ဆံုးျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
“ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚတဲ့ ကရင္စာေပကို အနီးကပ္ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္ပရိေစၦဒအားျဖင့္ မၾကားဘူးလုိ႔ ဆံုးျဖစ္မယ္ဆိုရင္ မွားေပးလိမ့္မယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ေရးသားထားတဲ့ ေရးသားဟန္မ်ားကိုေတြ႔ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။
ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ စပ္ဆိုထားတဲ့ ေရွးအဆက္ဆက္က ကရင္လူႀကီးသူမမ်ား သီဆိုလာၾကတဲ့ အလကၤာ အေထာက္အထား တရပ္ကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။

“ဒံုသု၀ဏၰဂါဂြန္တာ့၊ ဒံုဖူးဒံုလီဘားစိုင္းဂါ၊ ေမာင္ဒံုးေဒၚတလာအမတ္၊ လြန္႔ကြန္ဖလံုလိုက္ပီဒကတ္၊ ယြန္႔၀ဲေဒၚဂါဂြန္ပေလာ္ဘား၊ ေဒးထီေဒးဖလဲ ေဒးဖူးမာ့၊ လီေထာင္းဂါ ေအာဒံုေထာင္၀ ၊ လီေထာင္းယိုခ်န္ လိုက္ေရာက္လား၊ ရွာလီးခ်ီဟခြာထမား၊ ယိုနီးဖုနီး ခူးေသြ႔ယြာ၊ ႀကိဳင္းဂါနီးဖလံုလိုက္မုလား၊ အားခ်ိဳအားေခ်ာင့္မိန္လားကလာ၊ ထေတာက္ အားေထာ္ အားေရွာင္းနာ၊ ဒံုေထာင္၀ဖန္ ထြန္ေထာင္းဘာ၊ ဖတြန္ဒံုေထာင္ ေအာထိုင္သာ၊ မာလူးေပါလူးအား ခ်ိဳရွား၊ လေလာ္ေထာက္ေနာင္း ခ်ိဳေနာင္ထား”

အဓိပၸာယ္ကေတာ့ -

သု၀ဏၰ သထံုၿမိဳ႔ေတာ္ ပ်က္ၿပီး ၿမိဳ႔သူၿမိဳ႔သားမ်ား ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကတယ္။ ေမာင္ဒံုး “မြန္ဒိင္” အမည္ရွိတဲ့ ကရင္အမတ္ႀကီးတစ္ဦးက ကရင္ဘာသာျဖင့္ေရးသာျပန္ဆိုထားၿပီးျဖစ္တဲ့ ပိဋကတ္က်မ္းမ်ားကို ႏွေျမာၿပီး ေပ်ာက္ပ်က္သြားမွာ ဆိုးတဲ့အတြက္ ေထာင္၀ၿမိဳ႔ (ယိုးဒယားျပည္နယ္စပ္) သို႔တိမ္းေရွာင္ အေျချခခဲ့ၾကပါတယ္။ သားမယားမ်ားႏွင့္အတူ တပည့္လက္သား အေယာက္ေလးဆယ္တို႔က ကရင္စာေပထုပ္မ်ားကို ေခၽြးတလံုးလံုးျဖင့္ ေတာင္အဆင့္ဆင့္ ေတာင္ အထပ္ထပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီ ထမ္းပိုးသြားၾကပါတယ္။ ထိုကရင္စာေပမ်ားျဖင့္ ကရင္မ်ားအား သင္အံ ဖတ္ရႈလာခဲ့ၾကသည္မွာ ေျပာမကုန္ႏိုင္ေအာင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ပင္ျဖစ္ပါတယ္။

အထက္ပါ ကဗ်ာ အလကၤာရဲ႔ အဓိပၸါယ္ ေဖာ္ျပခ်က္ကို ၾကည့္ခ်င္းျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚတဲ့ ေပေရး ကရင္စာေပကို သု၀ဏၰဘူမိ သထံုျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ “မႏူဟာမင္း” လက္ထက္ကပင္ မြန္ အမ်ိဳးသား စာေပႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ေရးသားေနၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုဖြယ္ရာမရွိေခ်။ သထံုပ်က္စီးသည့္ႏွစ္ (၀ါ) ပုဂံျပည့္ရွင့္ အေနာ္ရထားမင္းႀကီး တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္သည့္ ႏွစ္မွာ ၄၁၉ (ေအဒီ ၁၀၅၇) ျပည့္ႏွစ္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အခ်ိန္ ကာလကို ေထာက္ရႈျခင္းအားျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ”ေခၚ ေပေရးကရင္စာေပမွာ ႏွစ္ေပါင္းကိုးရာ အထက္ကပင္ က်ယ္၀န္းစြာ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရေပသည္။

တဖန္ အနီးကပ္ဆံုး အေထာက္အထား အေနျဖင့္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၁ ခု၊ (ေအဒီ ၁၇၅၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဒုတိယ အင္း၀ေခတ္ ကုန္ဆံုးခါနီး အခ်ိန္ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ေသာကာလတြင္ ေပၚထြက္လာသည့္ “ဖုတာမိုက္” ေခၚ ကရင္ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဦးနႏၵမာလ ဘြဲ႔ခံ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး၏ စာေပကို အေထာက္အထား ေျပာဆို တတ္ၾကျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆက္လက္ရွာေဖြေလ့လာေသာအခါ “ဖူတာမိုက္” ထက္ အရင္ ႏွစ္ေပါင္းသံုးရာေက်ာ္ ေလးရာေလာက္က “ဖုေရာင္တာပိုင္” စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေရးသားသည့္ နန္ဂ်ကုမၼာ (ေစာ္ထမူလာ) စေသာ ပံုျပင္မ်ားကို တဖန္ေတြ႔ရွိရျပန္ပါသည္။ ထိုစာေပသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ရာေက်ာ္“ဖူတာမိုက္” ေခတ္တြင္ ေရးသားျခင္းမဟုတ္ပဲ ထိုထက္ ေရွးက်သည့္ ေခတ္ကာလကပင္ ေရးႏွင့္ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရျပန္ပါသည္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ အဆိုႏွင့္ဆန္႔က်င္ၿပီး မာရွယ္ (Marshall) က ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ား ( The Karen People of Burma) စာအုပ္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကရင္မ်ား (The Karens Of Burma) စာအုပ္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ စမီတန္ (Smeaton) က ျမန္မာႏိုင္ငံ သစၥာရွိ ကရင္မ်ား (The Loyal Karens of Burma) စာအုပ္တြင္လည္းေကာင္း၊ မကၠမေဟာင္း (McMahon) က ေရႊကၽြန္းဆြယ္ကရင္မ်ား (Karens of the Golden Chersones) စာအုပ္တြင္လည္းေကာင္း ကရင္လူမ်ိဳးတို႔တြင္ ၁၈၃၂ခုႏွစ္၊ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ (Dr. Jonathan Wade) စေကာ ကရင္ အကၡရာမ်ားကို မတည္ထြင္မီ စာေရးနည္း ပညာမရွိခဲ့ေၾကာင္း အသီးသီး ေရးသားတင္ျပခဲ့ၾကေပသည္။

ကရင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ၁၈၃၂ ခုႏွစ္ မတိုင္မီက စာေရးနည္း ပညာကို မတတ္ေျမာက္ၾကေသးဟူေသာ အေနာက္တိုင္းသားတို႔၏ အဆိုကို ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပထ၀ီအေနအထား၊ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ား ပ်ံ့ႏွံ႕ေနထိုင္ရာ အရပ္ေဒသ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႔ လူမ်ိဳးမ်ားေရာက္ရွိလာပံု သမိုင္း၊ မြန္ ျမန္မာ အကၡရာသမိုင္း၊ စာေပသမိုင္း၊ ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ားေရာက္ရွိလာပံုသမိုင္း၊ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔ႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳးတို႔၏ ဘာသာစကားမ်ား၊ စာေပမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ရိုးရာထံုးတမ္းဓေလ့မ်ား၊ ေတး ကဗ်ာ လကၤာမ်ား၊ ပံုျပင္၊ ဒ႑ာရီမ်ားႏွင့္ ႏိႈင္းယွန္ခ်ိန္ဆၿပီး ယထာဘူတ က်က် ဆင္ျခင္ေတြးေတာ ၾကည့္သည့္အခါ ယင္းတို႔၏ အဆိုသည္ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈကို ႏွံ႕ႏွံ႕စပ္စပ္ ရွာေဖြေလ့လာ တင္ျပျခင္း မဟုတ္ပဲ အလ်င္စလို တင္ျပေသာ အဆို၊ သကၠယ၀ါသမကင္းေသာ အဆိုဟူသာ ဆင္ျခင္မိၿပီး ကရင္လူမ်ိဳးတို႔တြင္ ၁၈၃၂ ခုႏွစ္ထက္ေစာၿပီး စာေရးနည္းပညာ တခုခု ရွိႏွင့္ေနေၾကာင္းေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။

ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ

၁၈၃၂ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ခရစ္ယာန္ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ (Dr. Jonathan Wade) သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ျပန္႔ပြားေရးကို ရည္ရည္ၿပီး စေကာကရင္ ဘာသာစကားျဖင့္ ခရစ္ယာန္ က်မ္းစားမ်ားကို ေရးသား ျဖန္႔ခ်ီႏိုင္ရန္ ျမန္မာ အကၡရာကို မွီးၿပီး စေကာကရင္ စာေရးနည္းတရပ္ကို တည္ထြင္ခဲ့ေပးသည္။ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္သည္ ထိုအခ်ိန္ကပင္ ေရာမ အကၡရာကို အသံုးျပဳလိုေသာ္ျငားလည္း က၇င္စာဖတ္ပရိတ္သတ္မွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းထြက္မ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ယင္းတို႔ႏွင့္ နီးစပ္သည့္ ျမန္မာ အကၡကိုပင္ တည္ထြင္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာ ေမဆင္ (Dr. Mason)သည္ ေဒါက္တာ ၀ိတ္ တီထြင္ေသာ စေကာကရင္စာျဖင့္ သမၼာက်မ္းစာကို ျပန္ဆိုေရးသားခဲ့ပါသည္။

ခရစ္ယာန္ဘာသာပိုးကရင္စာေပ

ခရစ္ယန္ပိုးကရင္စာေပကို ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိန္ ကပင္ စတင္တည္ထြင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေခါမ၊ ေရာမႏွင့္ အမ်ိုးအမည္မကြဲျပားေသာ အကၡရာမ်ား ပါေနသျဖင့္ ေရးဖတ္ရာတြင္ မလြယ္ကူျခင္း၊ အမ်ားက မႏွစ္ျခိဳက္ျခင္းေၾကာင့္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္ (Dr. L. Brayton) က ျမန္မာ ဗ်ည္းအကၡရာမ်ားေပၚတြင္ လံုး၀မွီးၿ႔ပီး ျပန္လည္တည္ထြင္ ျပဳစုပါမွ ေရးဖတ္မွတ္ရာတြင္ ပိုမိုလြယ္ကူမူရွိသည္ျဖစ္ရာ ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ ခရစ္ယာန္သမၼာက်မ္းစာ တအုပ္လံုးကို ထိုစာျဖင့္ပင္ ဘာသာျပန္ဆိုေရးသားခဲ့ေလသည္။

မွတ္ခ်က္။ ။မူရင္း.. http://smilemay.blogspot.com မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။